10 VỊ QUÂN SƯ TÀI GIỎI NHẤT TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM.

 10 VỊ QUÂN SƯ TÀI GIỎI NHẤT TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM.

Trí tuệ làm nên vận nước – Lời người quân sư viết lên lịch sử


Bạn có biết... Đằng sau mỗi vị vua vĩ đại, mỗi chiến thắng huy hoàng hay mỗi giai đoạn đổi thay lịch sử của Việt Nam... luôn có bóng dáng thầm lặng của những quân sư thiên tài?

Họ không phải người đứng đầu, cũng chẳng cần cầm quân ra trận, nhưng một lời nói, một tờ sớ, hay một cái nhìn xa trông rộng của họ… có thể xoay chuyển cả vận mệnh quốc gia.

Từ những bậc danh tướng như Trần Hưng Đạo, nhà tư tưởng như Nguyễn Trãi, đến những trí thức cải cách như Võ Văn Kiệt – họ là những người vẽ nên bản đồ lịch sử Việt Nam bằng trí tuệ, đạo lý và tầm nhìn vượt thời đại.

Trong video này, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá 10 vị quân sư tài giỏi nhất trong lịch sử Việt Nam – những người không chỉ giúp vua lập quốc, giữ nước, mà còn truyền lại những giá trị tinh thần bất diệt cho muôn đời sau.

Trần Hưng Đạo – Quân sư thiên tài trong hình hài đại tướng.

Trong những trang sử vàng chói lọi của dân tộc Việt, hiếm có nhân vật nào để lại dấu ấn vừa là một vị tướng kiệt xuất, vừa là một quân sư chiến lược toàn diện như Trần Quốc Tuấn, người đời tôn kính gọi là Hưng Đạo Đại Vương.

Ông không chỉ là người trực tiếp cầm quân đánh bại ba cuộc xâm lăng khốc liệt của đế chế Nguyên Mông – kẻ được mệnh danh là “bất khả chiến bại” – mà còn là linh hồn tư tưởng, là bộ não chiến lược của cả triều đình nhà Trần trong những năm tháng quyết tử vì Tổ quốc.

Khi giặc Mông Cổ tràn xuống phương Nam như vũ bão, vua Trần từng hỏi:
– Nên hàng hay nên đánh?
Trần Hưng Đạo chỉ một câu nói mà truyền đời mãi về sau:
– Bệ hạ hãy chém đầu thần trước đã, rồi muốn hàng thì hàng.

Không chỉ có lòng trung quân, ông còn thấu hiểu lòng dân, nghệ thuật trị binh, và cả tâm lý chiến. “Hịch tướng sĩ” – áng văn bất hủ do ông soạn – là một bản tuyên chiến vừa sắc bén, vừa đầy cảm xúc, đánh vào danh dự và lương tâm của những binh lính tưởng chừng như yếu mềm. Chính văn hịch ấy đã góp phần khơi dậy hào khí Đông A, đưa dân tộc thoát khỏi nỗi ám ảnh bị diệt vong.

Không phải ai làm tướng cũng là quân sư. Nhưng Trần Hưng Đạo vừa chỉ huy, vừa cố vấn, vừa tư tưởng – hội đủ ba vai trò của một bậc thầy chính trị – quân sự – văn hóa.

Thành công của ông không chỉ nằm ở chiến thắng trên sông Bạch Đằng, mà còn là việc ông để lại cả một trường phái tư duy quân sự:
– Đánh bằng thế trận nhân dân.
– Dùng mưu để thắng sức.
– Lấy nhu thắng cương.
– Tâm lý và đạo đức làm vũ khí tối thượng.

Trần Hưng Đạo không phải chỉ là một người hùng – ông là một “quốc sư” trong bóng dáng võ tướng, một người vẽ bản đồ sinh tử cho cả dân tộc bằng trí tuệ và khí phách.


Nguyễn Trãi – Bộ óc cách mạng và linh hồn của chiến thắng Bình Ngô

Nếu Trần Hưng Đạo là ánh lửa của thời Trần, thì Nguyễn Trãi chính là hào quang trí tuệ rực rỡ của đầu thời Lê. Ông không cầm kiếm ra trận như một tướng lĩnh, nhưng từng con chữ, từng bản kế sách ông viết ra lại sắc bén như binh khí, xoay chuyển cả cục diện quốc gia.

Sinh ra trong một gia đình đại khoa – cháu ngoại của Trần Nguyên Đán – Nguyễn Trãi thừa hưởng cả trí tuệ lẫn lòng trung nghĩa. Khi đất nước rơi vào tay giặc Minh, ông đã không chọn lánh đời hay yên phận, mà dấn thân vào cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, trở thành quân sư then chốt bên cạnh Lê Lợi – người lãnh đạo tối cao của cuộc kháng chiến.

Người đời thường nhắc đến “Bình Ngô đại cáo” như bản tuyên ngôn độc lập thứ hai của dân tộc, nhưng ít người biết rằng, đằng sau những câu chữ hào hùng ấy là sự từng trải, nỗi đau dân tộc và tầm nhìn chiến lược của một quân sư thấu hiểu thời thế.

Nguyễn Trãi không chỉ giỏi văn chương – ông là người hiểu rõ lòng dân, biết lúc nào cần đánh, lúc nào cần hòa. Khi quân Lam Sơn còn yếu, ông khuyên Lê Lợi lui binh, xây dựng lực lượng. Khi thời cơ đến, ông đề xuất chiến thuật “vây thành diệt viện”, đánh vào các điểm yếu trong hậu cần của quân Minh. Cứ thế, từng bước ông góp phần vào chiến thắng lịch sử năm 1428, khi Lê Lợi lên ngôi, lập nên triều Lê sơ.

Nhưng tài năng của ông không chỉ nằm ở chiến tranh. Sau chiến thắng, ông còn đề xuất chính sách phục hồi đất nước, chăm lo cho dân nghèo, khuyến học, bảo vệ đạo lý Nho gia, đồng thời thấu hiểu văn hóa nhân nghĩa và độc lập.

Thế nhưng, như một định mệnh nghiệt ngã, Nguyễn Trãi bị cuốn vào án oan Lệ Chi Viên – một vụ án lạ lùng và đau lòng bậc nhất trong lịch sử. Dù được minh oan nhiều năm sau, cái chết của ông để lại niềm tiếc thương và nỗi day dứt suốt bao thế hệ.

Nguyễn Trãi là người kết tinh của học vấn, chính trị, và lòng yêu nước. Ông là hình mẫu của một quân sư toàn tài – không chỉ giúp đánh đuổi ngoại xâm mà còn góp phần xây dựng một triều đại trên nền tảng chính nghĩa và đạo đức.



Lê Văn Thịnh – Trạng nguyên đầu tiên và quân sư ngoại giao kiệt xuất thời Lý

Trong thời kỳ lịch sử còn mờ mịt ánh văn minh, khi đất nước vừa thoát khỏi ách đô hộ phương Bắc không lâu, thì hình bóng của một người trí sĩ đã kịp nổi lên như ngọn đuốc soi đường: Lê Văn Thịnh, vị trạng nguyên đầu tiên trong lịch sử khoa bảng Việt Nam, và cũng là quân sư ngoại giao quan trọng bậc nhất triều Lý.

Sinh ra trong một gia đình nghèo ở Bắc Ninh, Lê Văn Thịnh không có bệ đỡ quyền quý, nhưng nhờ tinh thần học tập không ngừng nghỉ, ông đỗ trạng nguyên khoa thi đầu tiên dưới triều Lý Nhân Tông vào năm 1075. Từ đó, ông từng bước trở thành một trí thức được tin dùng, cố vấn chính sách cho nhà vua trong nhiều vấn đề lớn của quốc gia.

Vụ việc nổi bật nhất thể hiện rõ tài năng quân sư của ông chính là khi Trung Quốc thời Tống đòi lại vùng đất Quảng Nguyên (nay là Cao Bằng – Bắc Kạn), cho rằng đây là lãnh thổ thuộc về họ. Nhà Lý đứng trước một thử thách lớn: nếu cứng rắn quá, dễ dẫn đến chiến tranh; nhưng nếu mềm yếu, lại có thể mất đất, mất uy thế quốc gia.

Trong lúc triều đình do dự, Lê Văn Thịnh đã tình nguyện dẫn đầu phái đoàn sang sứ nhà Tống, mang theo đủ lý lẽ, bản đồ, và cả bản lĩnh ngoại giao hiếm có. Tại triều đình phương Bắc, ông đã đấu lý – đấu trí một cách quyết đoán và tự tin, khiến vua Tống và các đại thần phải thừa nhận lý lẽ của Đại Việt. Kết quả là nhà Tống rút lại yêu sách, vùng đất tranh chấp tiếp tục thuộc về Đại Việt – một chiến thắng ngoại giao hiếm hoi và rất lớn trong thời kỳ ấy.

Có thể nói, nếu Trần Hưng Đạo là quân sư chiến trường, Nguyễn Trãi là quân sư tư tưởng, thì Lê Văn Thịnh chính là quân sư ngoại giao kiểu mẫu – người biết dùng ngôn từ để tránh đao kiếm, lấy trí tuệ giữ vững biên cương.

Tuy nhiên, cuộc đời ông không thoát khỏi những khúc quanh nghiệt ngã. Sau một thời gian nắm giữ chức Thái sư – tức tể tướng – Lê Văn Thịnh bị kết tội "hóa hổ mưu hại vua" và bị giáng chức. Có người tin đây là âm mưu triều đình, người khác cho rằng đó là hiểu nhầm của nhà vua. Nhưng dù thế nào, ông vẫn là một biểu tượng rực sáng của trí thức Việt trong thời kỳ đầu quốc gia độc lập.

Lê Văn Thịnh – một trạng nguyên không chỉ biết học mà còn biết hành. Một trí thức không chỉ am hiểu kinh điển mà còn biết đối đầu với thiên triều. Ông là minh chứng sống động rằng trí tuệ có thể bảo vệ biên cương, không thua kém gì gươm giáo.



Chu Văn An – Quân sư đạo lý giữa chốn triều đình mục ruỗng

Nếu những quân sư khác dùng mưu lược để trị quốc, thì Chu Văn An lại chọn lấy đạo lý để thức tỉnh lương tâm cả một triều đại. Ông không dùng gươm, không cần chính lệnh, mà chỉ với một cây bút và tiết khí chính trực, đã làm nên một tượng đài tinh thần bất diệt trong lòng dân tộc.

Chu Văn An sinh năm 1292, vào cuối đời nhà Trần – thời kỳ đất nước dẫu giàu mạnh, nhưng triều chính đã bắt đầu rơi vào cảnh suy đồi. Quan lại tham nhũng, quyền thần thao túng, vua chúa say mê tửu sắc mà lơ là việc nước. Trong bối cảnh ấy, ông chọn sống ẩn dật nơi núi rừng, dạy học, rèn nhân cách cho biết bao thế hệ sĩ tử.

Điều kỳ lạ là ông từ chối nhiều lần ra làm quan, chỉ đến khi vua Trần Minh Tông đích thân mời, biết ông là người hiền tài, Chu Văn An mới nhận chức Tư nghiệp Quốc tử giám – tương đương hiệu trưởng trường đại học ngày nay. Nhưng ngay cả khi đã đứng giữa chốn quyền uy, ông vẫn giữ tiết tháo và lối sống thanh bạch, không màng lợi danh.

Câu chuyện để đời của ông – và cũng là biểu tượng cho vai trò “quân sư đạo đức” – chính là việc ông dâng “Thất trảm sớ”, yêu cầu vua chém bảy gian thần làm loạn triều chính. Trong sớ ấy, ông không vòng vo hay sợ sệt, mà thẳng thắn chỉ ra tên tuổi và tội trạng của từng người – việc chưa từng có tiền lệ. Nhưng vua Trần Dụ Tông, nhu nhược và bất lực, không dám thi hành.

Kết quả, Chu Văn An treo ấn từ quan, rời bỏ triều đình, về lại núi Phượng Hoàng, sống ẩn dật và tiếp tục dạy học. Hành động ấy không phải là sự chán nản, mà là tiếng nói lương tri cao cả, như một cú tát vào những kẻ cầm quyền đang mù quáng, nhu nhược và mục nát.

Trong mắt người đời, Chu Văn An không phải một quân sư cầm quân, cũng không tham mưu chiến lược hay tổ chức cải cách chính trị. Nhưng ông là người thầy – người cố vấn lặng thầm cho cả một thế hệ, người giữ đạo lý và tinh thần quốc gia khi mà ngai vàng bắt đầu lung lay vì lòng người.

Đó cũng là lý do vì sao hậu thế tôn ông là “Vạn thế sư biểu” – người thầy muôn đời. Hơn cả một quân sư, ông là ngọn đèn soi lối cho những bậc trị quốc trong bóng tối suy vong của vương triều.



Nguyễn Bỉnh Khiêm – Quân sư thiên mệnh và nhà tiên tri mở đường lịch sử

Trong lịch sử Việt Nam, hiếm có nhân vật nào lại hội tụ đủ ba yếu tố: học thức uyên thâm, tài tiên tri kỳ lạ và tầm ảnh hưởng vượt qua cả thời đại như Nguyễn Bỉnh Khiêm – người được đời sau tôn xưng là Trạng Trình. Ông không chỉ là một nhà giáo, nhà thơ, mà còn là quân sư thiên mệnh, từng một lời phán định mà ảnh hưởng đến vận mệnh Nam – Bắc triều suốt nhiều thập kỷ.

Sinh năm 1491 tại Hải Phòng ngày nay, ông sớm nổi tiếng là người thông minh, cốt cách nho nhã. Dù đỗ Trạng nguyên khi đã ngoài 40 tuổi, nhưng chính ở tuổi đó, ông bắt đầu chứng tỏ mình không chỉ là kẻ học chữ, mà là người có thể nhìn xuyên thời cuộc, thấu hiểu lòng người và lường được cả biến động lịch sử.

Sau khi ra làm quan cho triều Mạc được 8 năm, chứng kiến triều đình lộng thần, chia rẽ và tham nhũng, Nguyễn Bỉnh Khiêm từ quan, về ở ẩn tại quê nhà, lấy hiệu là Bạch Vân cư sĩ. Từ chốn thôn dã, ông không hề tách khỏi thời cuộc – trái lại, lại trở thành người cố vấn từ xa cho nhiều thế lực lớn, từ Trịnh Kiểm ở Đàng Ngoài, đến Nguyễn Hoàng ở Đàng Trong.

Một trong những lời tiên tri nổi tiếng nhất của ông là khi Nguyễn Hoàng bị nghi ngờ bởi chúa Trịnh và định mưu thoát thân, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã nói:

“Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân”
(Tạm dịch: một dải Hoành Sơn – dãy núi phía Nam – có thể dung thân muôn đời).



Chỉ một câu nói, ông đã mở ra hướng Nam tiến lịch sử cho dòng họ Nguyễn, khởi đầu cho quá trình hình thành Đàng Trong, rồi đến vương triều Nguyễn sau này. Có thể nói, ông là “người viết khởi đầu cho sự chia cắt và thống nhất lịch sử Việt Nam” bằng chính tầm nhìn thiên mệnh của mình.

Không chỉ vậy, Nguyễn Bỉnh Khiêm còn để lại những lời sấm truyền trong “Sấm Trạng Trình” – những câu thơ huyền bí nhưng sâu sắc, được coi là “bản đồ dự báo lịch sử” trải dài hàng trăm năm. Dù không trực tiếp tham chiến hay thiết lập chính sách, nhưng từng lời khuyên của ông đã làm thay đổi vận mệnh của các dòng họ cầm quyền.

Ông không phải quân sư trên giấy tờ triều chính, mà là quân sư của thiên thời và lòng người. Không cần chức tước hay ấn tín, chỉ bằng trí tuệ và đạo lý, ông đã khiến vua chúa đến tận nơi xin lời phán đoán – điều hiếm có ai trong lịch sử làm được.

Nguyễn Bỉnh Khiêm – người ẩn sĩ mà lời nói mạnh hơn vạn quân, là hình mẫu của quân sư nắm thiên cơ, nhìn xa trông rộng, quyết định vận mệnh một triều đại chỉ bằng vài chữ ngắn ngủi.



Nguyễn Thiếp – La Sơn Phu Tử và quân sư tinh thần của Quang Trung

Trong số những quân sư để lại dấu ấn đậm nét trong lịch sử dân tộc, Nguyễn Thiếp – người đời sau kính trọng gọi là La Sơn Phu Tử – là một nhân vật đặc biệt. Ông không nổi tiếng vì cầm quân hay soạn hịch hiệu triệu, nhưng lại là bậc quân sư tinh thần, người thắp sáng ánh lửa trí tuệ và chính nghĩa trong tâm trí người anh hùng áo vải Nguyễn Huệ.

Sinh năm 1723, Nguyễn Thiếp vốn là một Nho sĩ nổi tiếng học rộng, hiểu sâu, đạo hạnh cao vời. Ông từng làm quan thời Lê – Trịnh nhưng sớm cáo quan, chọn về sống ẩn dật trên núi Thiên Nhẫn (Hà Tĩnh), lấy đạo học làm gốc, chuyên tâm dạy học và tu dưỡng tinh thần. Cuộc sống của ông là minh chứng cho một kiểu quân sư không cần quyền lực, chỉ cần sự ảnh hưởng.

Khi Nguyễn Huệ đánh ra Bắc lần thứ nhất vào năm 1786, sau khi dẹp họ Trịnh, ông biết cần có người quân sư vừa am hiểu thế sự, vừa giữ được lòng dân. Nghe tiếng Nguyễn Thiếp, Nguyễn Huệ thân chinh lên núi mời ông ba lần, nhưng ông từ chối. Chỉ đến khi Quang Trung cho người chuyển lời:

“Một lời của tiên sinh bằng mười vạn quân”
thì Nguyễn Thiếp mới nhận lời xuống núi.



Chính tại đây, ông đã cố vấn nhiều kế sách trọng yếu cho Quang Trung, đặc biệt trong việc xây dựng lại lòng tin của dân Bắc Hà, vốn đã mỏi mệt vì chiến tranh. Nguyễn Thiếp khuyên nhà vua nên khoan dung, trọng sĩ, khôi phục đạo học để ổn định đất nước. Những lời khuyên ấy đã giúp vua Quang Trung thực hiện chính sách hòa hợp Nam – Bắc, tăng cường đào tạo nhân tài, và chuẩn bị cho tương lai dài lâu.

Sau đó, khi Quang Trung quyết tâm đánh tan 29 vạn quân Thanh vào dịp Tết Kỷ Dậu 1789, tuy Nguyễn Thiếp không trực tiếp ra trận, nhưng ông đã góp phần củng cố tinh thần vua tôi, khẳng định chân lý:

“Chính nghĩa tất thắng tà đạo, kẻ xâm lăng ắt bại vong.”



Nguyễn Thiếp chính là người thắp sáng niềm tin chính nghĩa cho vị vua vĩ đại nhất thời Tây Sơn. Sau chiến thắng, ông lại từ chối vinh hoa, quay về sống ẩn dật trên núi Thiên Nhẫn, tiếp tục dạy học cho đến khi qua đời năm 1804.

Là quân sư không màng quyền lực, là nhà nho giữ đạo lý thời loạn, Nguyễn Thiếp là hiện thân cho lý tưởng: Trí thức có thể không cầm kiếm, nhưng lời nói có thể vẽ lại bản đồ lịch sử.




Trần Thủ Độ – Quân sư cứng rắn dựng nên triều Trần giữa thời binh lửa

Khi nhắc đến Trần Thủ Độ, nhiều người nhớ đến ông như một quyền thần đầy thực dụng, thậm chí lạnh lùng. Nhưng nếu nhìn sâu hơn, lịch sử sẽ phải thừa nhận: chính ông là quân sư thép, người đặt nền móng vững chắc cho triều đại Trần – một trong những triều đại huy hoàng bậc nhất của Việt Nam.

Sinh năm 1194, Trần Thủ Độ là thành viên dòng họ Trần – vốn là dòng dõi tướng quân gốc ngư dân vùng Hải Ấp. Khi nhà Lý suy yếu, trong cảnh nội loạn, ngoại xâm rình rập, ông đã nhanh chóng nhìn ra cơ hội và nguy cơ. Với trí tuệ sắc sảo, lòng quyết đoán và ý chí cứng rắn, Trần Thủ Độ từng bước đưa họ Trần từ hậu phương tiến dần vào trung tâm quyền lực, thay thế nhà Lý mà không đổ máu quá nhiều.

Một trong những quyết sách gây tranh cãi nhất của ông là việc buộc Lý Chiêu Hoàng – lúc đó mới 7 tuổi – nhường ngôi cho Trần Cảnh, tức Trần Thái Tông, chính thức khai sinh triều Trần. Dù hành động ấy bị nhiều sử gia chỉ trích là mưu quyền, nhưng không thể phủ nhận: nếu không có Trần Thủ Độ, nhà Trần đã khó mà thành lập trong cơn khủng hoảng lịch sử.

Với tư cách là quốc công tiết chế, ông không chỉ tổ chức bộ máy triều đình, mà còn là người đứng sau nhiều quyết sách quân sự, ngoại giao quyết liệt. Khi triều đình bất ổn vì mâu thuẫn giữa Trần Thái Tông và Trần Liễu – liên quan đến việc vua lấy vợ anh trai để cầu tự – chính Trần Thủ Độ đã xử lý mạnh tay, bảo vệ ngai vàng, dẫu phải hy sinh cả tình thân.

Khi quân Nguyên xâm lược lần đầu tiên vào năm 1258, dù đã già, ông vẫn giữ vai trò tham mưu, hậu cần và cố vấn chiến lược. Câu nói nổi tiếng của ông:

“Đầu tôi chưa rơi xuống đất, xin bệ hạ đừng lo.”
là minh chứng cho tinh thần bất khuất và khí phách quân sư trung thành đến cùng.



Trần Thủ Độ không được lịch sử tô vẽ bằng sự lãng mạn hay đạo lý thuần túy. Nhưng chính vì sự quyết đoán đến tàn khốc, thực dụng đến tận cùng, ông đã tạo ra một triều đại đủ vững mạnh để ba lần đánh thắng quân Nguyên Mông, để rồi từ đó cái tên “Hưng Đạo Vương” mới có cơ hội đi vào huyền thoại.

Ông là kiểu quân sư của giai đoạn chuyển giao khắc nghiệt – nơi đạo lý phải nhường bước cho thực tế, nơi sự sống còn của dân tộc cần những con người dám gánh tai tiếng để giữ lấy đại cục.



Lương Thế Vinh – Quân sư học thuật thời Lê sơ, trí tuệ toàn diện và cải cách sâu sắc

Trong thời kỳ rực rỡ của nhà Lê sơ, khi đất nước bước vào thời kỳ củng cố thể chế, phát triển giáo dục và học thuật, một cái tên tỏa sáng như một vì sao trí tuệ giữa bầu trời văn minh Đại Việt: Lương Thế Vinh – không chỉ là nhà bác học mà còn là quân sư học thuật góp phần định hình văn hóa, giáo dục và luật pháp nước nhà.

Sinh khoảng năm 1441 tại Nam Định, Lương Thế Vinh đỗ Thái học sinh năm 1463 (tương đương Tiến sĩ), được vua Lê Thánh Tông rất trọng dụng. Ông không phải quân sư theo kiểu cầm quân, cũng không viết hịch kêu gọi tướng sĩ, nhưng lại chính là người tư vấn cho triều đình những kế sách về giáo dục, pháp luật, đạo đức và văn minh, những yếu tố làm nên sự hưng thịnh bền vững của quốc gia.

Với tài học uyên bác, ông được mệnh danh là “Trạng Lường”, người đưa toán học Việt Nam thời trung đại lên tầm cao mới. Ông viết nhiều sách như Đại thành toán pháp, Hý phường phả lục, nghiên cứu từ khoa học tự nhiên đến nghệ thuật sân khấu, từ triết học đến đời sống dân gian.

Không chỉ là người nghiên cứu, Lương Thế Vinh còn giữ vai trò cố vấn cải cách giáo dục và thi cử, cùng với các danh sĩ như Nguyễn Trãi, Nguyễn Như Đổ, Đào Duy Từ… tạo nên một “thế hệ quân sư văn hóa” đẩy mạnh sự phát triển nội trị của đất nước sau chiến tranh.

Ông cũng tham gia biên soạn và chỉnh lý luật pháp triều đình, hướng tới việc xây dựng xã hội công bằng, trong sạch, đề cao đạo lý và công chính. Tư tưởng pháp trị kết hợp với nhân trị của ông đã ảnh hưởng đến bộ Quốc triều hình luật, một trong những bộ luật thành văn sớm và quan trọng nhất trong lịch sử Việt Nam.

Nhưng điều khiến Lương Thế Vinh trở nên đáng kính không chỉ là tài năng mà còn ở tấm lòng vì dân. Ông nổi tiếng giản dị, hài hước, gần gũi với nhân dân, không xa rời thực tế. Những giai thoại về ông – như cách ông dạy toán bằng vật dụng đời thường, hoặc đối đáp hài hước với vua chúa – phản ánh một quân sư trí tuệ nhưng không hề xa rời đời sống.

Ông là minh chứng sống động rằng một đất nước muốn cường thịnh không chỉ cần quân đội mạnh, vua hiền, mà còn cần những người quân sư biết xây dựng nền móng trí tuệ và đạo đức từ căn bản: giáo dục, luật pháp và lòng dân.


Phan Bội Châu – Quân sư tư tưởng thời cận đại, người gieo mầm cách mạng

Khi đất nước bước vào giai đoạn tăm tối nhất dưới ách đô hộ của thực dân Pháp cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX, vũ khí và tiền bạc có thể thiếu, nhưng điều đau đớn nhất lại là thiếu tư tưởng dẫn đường. Trong thời khắc ấy, Phan Bội Châu xuất hiện như một “quân sư vĩ đại của dân tộc”, không trong chiến hào, mà trong từng bài viết, từng hành trình vận động cứu nước, từng lời kêu gọi đánh thức tinh thần quốc gia.

Sinh năm 1867 tại Nghệ An – vùng đất vốn nhiều hào kiệt, Phan Bội Châu từ nhỏ đã nổi tiếng thông minh, sớm đỗ đạt nhưng không chọn con đường công danh mà sớm dấn thân vào phong trào chống Pháp. Ông tin rằng dân tộc Việt Nam muốn độc lập, thì phải có một thế hệ mới – tư tưởng mới – và đường lối mới. Với niềm tin đó, ông đã viết nên những trang đầu tiên cho tư tưởng hiện đại hóa dân tộc.

Trong vai trò một quân sư tư tưởng, Phan Bội Châu sáng lập Phong trào Đông Du – đưa thanh niên Việt sang Nhật học tập, hy vọng tạo ra một thế hệ trí thức cách mạng. Ông cũng lập Việt Nam Quang phục hội, kêu gọi người Việt đoàn kết, dùng tri thức và hành động để giành lại độc lập.

Tư tưởng “thoát Á nhập Tây” của ông ban đầu gây tranh cãi, nhưng đó lại là bước đi cần thiết để thoát khỏi vòng luẩn quẩn của phong kiến trì trệ. Trong các tác phẩm như Việt Nam vong quốc sử, Tân Việt Nam, hay những bài thơ đầy máu lửa, Phan Bội Châu thể hiện một tâm hồn yêu nước cuồng nhiệt và cái nhìn chính trị sắc sảo. Ông không đơn thuần chỉ lên án giặc, mà đi sâu vào phân tích vì sao nước mất – dân yếu – trí thức bạc nhược.

Trong những năm bị lưu đày và giam lỏng, Phan Bội Châu vẫn không ngừng viết – từng trang giấy ông để lại là kim chỉ nam cho lớp trí thức yêu nước sau này, trong đó có những người như Phan Chu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Nguyễn Tất Thành...

Ông không hô hào đánh giặc bằng súng đạn, mà bằng câu chữ, tư tưởng, hành động thức tỉnh lòng người. Ông chính là quân sư cách mạng, người gieo mầm ý chí, thổi bùng lên khát vọng độc lập trong lòng thế hệ trẻ Việt Nam đầu thế kỷ XX.

Cuộc đời ông là hành trình không mỏi của một con người dám đối diện với thất bại, dám thay đổi tư duy truyền thống, dám sống trọn vẹn cho lý tưởng. Và dù không trực tiếp giành được độc lập, nhưng ông là người mở đường – một nhà tư tưởng có công lớn trong việc hình thành bản sắc tinh thần của cách mạng Việt Nam hiện đại.




Võ Văn Kiệt – Quân sư cải cách thời hiện đại, người đặt nền móng cho thời kỳ đổi mới

Khi chiến tranh kết thúc năm 1975, đất nước Việt Nam bước vào một kỷ nguyên mới – hòa bình nhưng đầy khó khăn. Từ đói nghèo, cấm vận, cơ chế bao cấp trì trệ đến khủng hoảng kinh tế xã hội, cả dân tộc cần một lối ra. Và chính trong thời khắc ấy, Võ Văn Kiệt – người con của đất Vĩnh Long – đã hiện lên như một quân sư cải cách, người kiến tạo cho tương lai bằng tầm nhìn thực tế và lòng yêu nước sâu sắc.

Sinh năm 1922, tham gia cách mạng từ rất sớm, Võ Văn Kiệt là người trưởng thành qua chiến tranh, từng giữ nhiều chức vụ quan trọng ở miền Nam, trong đó có vai trò Bí thư Thành ủy TP.HCM sau giải phóng. Tuy nhiên, điều làm nên tầm vóc quân sư của ông không nằm ở chiến công quân sự, mà ở những quyết sách đổi mới đầy táo bạo và đi trước thời đại.

Năm 1980, giữa lúc cả nước vẫn còn lúng túng với cơ chế bao cấp, ông cho triển khai thí điểm các mô hình sản xuất – kinh doanh ở TP.HCM, vượt rào cứng nhắc để giải quyết nhu cầu hàng hóa, cải thiện đời sống nhân dân. Những việc làm “phá rào” của ông ban đầu bị nghi ngờ, nhưng về sau lại trở thành mô hình mẫu cho cả nước học theo trong công cuộc Đổi Mới 1986.

Khi lên giữ chức Thủ tướng (1991–1997), Võ Văn Kiệt tiếp tục thể hiện tư duy cải cách sắc sảo. Ông thúc đẩy hợp tác quốc tế, mở đường cho Việt Nam bình thường hóa quan hệ với Hoa Kỳ, gia nhập ASEAN, khởi động nhiều dự án trọng điểm quốc gia như đường dây 500kV Bắc – Nam, mở rộng TP.HCM, xây dựng nền móng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Tư duy của ông luôn gắn với nhân dân. Ông từng nói:

“Một quyết định đúng lúc, dù trái quy trình, có thể cứu cả triệu con người.”
Câu nói ấy thể hiện rõ bản lĩnh của một quân sư thực tiễn, không rập khuôn, không giáo điều, mà luôn đặt quyền lợi quốc gia, dân tộc và cuộc sống của người dân lên hàng đầu.



Sau khi nghỉ hưu, ông vẫn âm thầm cố vấn nhiều vấn đề lớn của đất nước, viết báo, gửi thư góp ý. Tên tuổi ông gắn liền với tinh thần cởi mở, bao dung, biết lắng nghe và dám chịu trách nhiệm – những điều không phải nhà lãnh đạo nào cũng có.

Võ Văn Kiệt – một quân sư của thời bình, nhưng tầm ảnh hưởng không kém thời chiến. Ông đã dùng trí tuệ, lòng can đảm và sự linh hoạt để giúp đất nước chuyển mình từ cũ sang mới, từ khép kín sang hội nhập, để lại dấu ấn không thể xóa nhòa trong lịch sử hiện đại Việt Nam.



Những quân sư viết nên vận mệnh Việt

Từ Trần Hưng Đạo đến Võ Văn Kiệt, lịch sử Việt Nam đã chứng kiến những người quân sư không chỉ giỏi mưu lược, mà còn giỏi dẫn đường, biết khi nào phải cứng rắn, lúc nào cần mềm mỏng, khi nào nên tiến, và lúc nào cần lùi để bảo toàn đại cuộc.

Họ không chỉ là người góp phần vào chiến thắng trong chiến tranh, mà còn là kiến trúc sư của hòa bình, là linh hồn của cải cách, là tấm gương đạo lý, và là trí tuệ trường tồn của dân tộc.

Việt Nam tồn tại qua nghìn năm bão lửa cũng nhờ những con người ấy – những quân sư thầm lặng nhưng phi thường.